وبلاگ
تکنیکهای مخراجکاری (سوار کردن سنگ)
معرفی تخصصی و کامل برای جواهرسازان و علاقهمندان
مخراجکاری یا سنگنشانی یکی از حساسترین و هنریترین مراحل ساخت جواهرات است. در این تخصص، سنگهای قیمتی با روشهای مختلف روی پایهی طلا یا نقره نصب میشوند. کیفیت مخراجکاری تعیین میکند که:
- سنگ چقدر محکم نگه داشته شود
- جواهر چقدر زیبا و متقارن دیده شود
- نور چگونه وارد سنگ شود
- ماندگاری و امنیت نگین چقدر باشد
در ادامه تمام تکنیکها و مراحل مخراجکاری را جزئی، تخصصی و کاملاً دقیق توضیح میدهم.
بخش اول: مراحل کلی مخراجکاری
۱) آمادهسازی پایه (Seat Preparation)
قبل از نشاندن هر سنگ، باید جای نشیمن سنگ با ابزارهای دقیق آماده شود:
- تراش با متههای توپی (Ball Bur)
- تراش با مته مخروطی (Setting Bur)
- صافکردن لبهها با سوهان
- ایجاد عمق صحیح بر اساس نوع تراش و ضخامت کالیبر سنگ
خطا در این مرحله باعث میشود سنگ:
کج بنشیند
لق باشد
ترک بخورد
یا بعداً از جا خارج شود
۲) فیتکردن سنگ (Fitting the Stone)
سنگ دقیقاً باید با پایه همخوانی میکرونی داشته باشد.
در این مرحله مخراجکار:
- سنگ را در زاویههای مختلف تست میکند
- سطح تماس را بررسی میکند
- نقاط بلند پایه را میتراشد
- تا سنگ بیحرکت و متقارن بنشیند
این کار برای سنگهای قیمتی مانند زمرد، الماس و یاقوت اهمیت فوقالعاده دارد.
۳) بستن سنگ (Securing the Stone)
این مرحله شامل استفاده از تکنیکهای مختلف است که در بخشهای بعد بهطور کامل توضیح میدهم.
هدف این مرحله:
- محکم نگه داشتن سنگ
- پوشاندن نقاط آسیبپذیر
- جلوگیری از لرزش یا خط افتادن
۴) پرداخت نهایی (Final Polishing)
پس از نگینکاری:
- پرچها یا چنگها یکدست میشوند
- سطح کار صیقل داده میشود
- خطوخشها حذف میگردد
- سنگ با فرچه مناسب تمیز میشود
این مرحله تاثیر مستقیم بر درخشندگی و جلوه نهایی دارد.
بخش دوم: انواع تکنیکهای مخراجکاری (Stone Setting Techniques)
در ادامه دقیقترین دستهبندی روشهای سنگنشانی را ارائه میکنم.
۱) مخراجکاری چنگی (Prong Setting)
توضیح تخصصی:
- سنگ با ۲، ۴، ۶ یا بیشتر چنگ نگه داشته میشود
- بین سنگ و چنگها فضای مناسب ورود نور وجود دارد
- مناسب سنگهای برلیان، تراش گرد، پرنس و بیضی
مزایا
- بیشترین درخشش سنگ
- نمای بزرگتر نگین
چالشها
- نیاز به تنظیم دقیق ارتفاع چنگها
- احتمال گیرکردن چنگهای بلند به لباس
۲) مخراجکاری ریلی (Channel Setting)
توضیح تخصصی:
- چندین سنگ ردیفی بین دو ریل موازی قرار میگیرند
- معمولاً برای سنگهای کوچک (ملیله)
- نیازمند تراش دقیق ریل با ضخامت یکسان
مزایا
- ظاهر یکپارچه
- استحکام بالا
۳) مخراجکاری بیگت (Bezel Setting / دوربند)
توضیح تخصصی:
سنگ با یک نوار کامل فلز (بند) دور تا دور محاصره میشود.
مزایا
- بیشترین امنیت برای سنگ
- مناسب سنگهای شکننده مثل زمرد
ویژگی مهم:
نور کمتر نسبت به چنگی وارد سنگ میشود.
۴) مخراجکاری میکروست (Micro Pavé Setting)
توضیح تخصصی:
- از میکروسکوپ و ابزارهای بسیار ظریف استفاده میشود
- چالزنی با قطر بسیار کوچک
- مناسب برای جواهرات لوکس و فاین
مزیت اصلی:
درخشندگی بالا و ظاهری پرنگین و یکپارچه.
۵) مخراجکاری آجری / pave (Pavé Setting)
توضیح تخصصی:
سنگهای ریز مانند آجر کنار هم چیده میشوند
و با چنگهای مشترک کوچک محکم میشوند.
ویژگیها
- مناسب انگشترهای پهن، سرویسهای کلاسیک
- سطح پرنگین و یکدست
۶) مخراجکاری گلمیخی (Claw Setting)
نوع ظریفتر چنگی که چنگها حالت تیز دارند.
۷) مخراجکاری فشار (Flush Setting / Gypsy Setting)
توضیح تخصصی:
- سنگ درون سطح فلز مینشیند
- سطح فلز دور سنگ پرس میشود
مزایا
- بدون برجستگی
- مناسب حلقههای مردانه و کارهای مینیمال
۸) مخراجکاری نامرئی (Invisible Setting)
توضیح تخصصی:
- سنگها زیر خود شیار دارند
- روی شبکهای از طلا بدون چنگ قرار میگیرند
- سطح یکپارچه بدون دیدهشدن فلز
چالش:
تخصص بسیار بالا و ریسک شکست سنگ.
بخش سوم: ابزارهای تخصصی مخراجکاری
- شابلون سنگ
- پنس مخراجکاری
- چکش چرخان (Hammer Handpiece)
- انواع مته: توپ، مخروطی، والو
- سوهانهای مینیاتوری
- گیره رومیزی مخراجکاری
- میکروسکوپ مخصوص سنگنشانی
- سنبادهٔ نرم و فرچههای پرداخت
بخش چهارم: مهمترین نکات حرفهای در مخراجکاری
- سنگهای نرم مثل اوپال، فیروزه و زمرد نیاز به فشار کم دارند
- شکست نور سنگ کاملاً به نحوه نشاندن بستگی دارد
- چنگها باید دقیقاً همزاویه باشند
- پایه و سنگ باید بدون لقی فیت شوند
- چسب در جواهرات حرفهای هرگز نباید استفاده شود
- ابزار کُند میتواند باعث ترک سنگ شود
نتیجهگیری
مخراجکاری یک مهارت هنری و کاملاً تخصصی است که نیازمند:
- دقت میلیمتری
- شناخت تراش سنگها
- شناخت ابزار
- تجربه عملی
- و دانش ظریف زیباییشناسی
است. کیفیت مخراجکاری میتواند ارزش یک جواهر را چند برابر و زیبایی آن را چشمگیرتر کند.
————————————————————
سوالات متداول
کدام روش برای سنگهای نرم یا حساس مناسبتر است؟
برای سنگهایی مثل زمرد، اوپال و فیروزه، تکنیکهای فشار کم مانند دوربند و Flush Setting بهتر هستند، چون فشار زیادی به لبههای سنگ وارد نمیکنند.
کدام تکنیک سنگ را بیشترین حد ممکن ایمن نگه میدارد؟
روش دوربند یا طوقهای (Bezel Setting) امنترین تکنیک است؛ چون فلز دور تا دور سنگ را میپوشاند و احتمال افتادن سنگ تقریباً صفر میشود.
چرا سنگ در بعضی جواهرات لق میشود؟
دلیل اصلی لقی، آمادهسازی نامناسب نشیمن سنگ یا وارد کردن فشار نادرست هنگام بستن چنگهاست. ابزار کُند نیز میتواند سبب قرارگیری نادرست سنگ شود.
کدام روش برای سنگهای نرم یا حساس مناسبتر است؟
برای سنگهایی مثل زمرد، اوپال و فیروزه، تکنیکهای فشار کم مانند دوربند و Flush Setting بهتر هستند، چون فشار زیادی به لبههای سنگ وارد نمیکنند.
کدام ابزارها برای مخراجکاری ضروری هستند؟
- متههای توپی و مخروطی
- قلمچنگ
- گیره رومیزی
- سوهانهای ظریف
- چکش چرخان
- میکروسکوپ (برای میکروست)